ให้ลูกดี...ด้วย 'ใบดาว'/นพ.กมล แสงทองศรีกมล

[Pat]

โดย ASTVผู้จัดการออนไลน์ 5 พฤศจิกายน 2552 12:22 น.

ไม่น่าเชื่อว่า กระดาษใบเดียวสามารถเปลี่ยนพฤติกรรมเด็กได้ นั่นคือ "ใบดาว" (Star charts) ใบดาวถือเป็นตัวอย่างการให้รางวัลอย่างเป็นระบบ ซึ่งเด็กหลายๆ คนมีพฤติกรรมที่ดีเกิดขึ้นเมื่อพ่อแม่ให้ดาว เช่น กินข้าวเองโดยไม่ต้องป้อน หรือเก็บของเล่นได้เอง เป็นต้น

โดย วิธีการให้ดาว พ่อแม่อาจให้เด็กระบายสี หรือติดสติ๊กเกอร์ที่แผ่นใบดาว ตามวันทั้ง 7 วัน และตกลงกับเด็กว่าถ้าได้ 2 ดาวใน 1 สัปดาห์ เสาร์-อาทิตย์จะให้รางวัล เช่น ซื้อตุ๊กตา หุ่นยนต์ที่อยากได้ หรือพาไปเที่ยวโดยให้เด็กเลือกของรางวัลเอง แต่อย่าลืมชมลูกด้วยทุกครั้ง และทุกวันที่ลูกมีพฤติกรรมดี จากนั้นสัปดาห์ต่อไป ก็เพิ่มเป็น 3 ดาว หรือ 5 ดาว จนกระทั่งมีพฤติกรรมดีเกิดขึ้นทุกวัน ถ้าดีไปต่อเนื่อง อาจเปลี่ยนการให้รางวัลเป็นคำชมแทนได้

*** อย่าเพิ่งดูถูกใบดาว

คุณ พ่อคุณแม่หลายคนอาจคิดว่าใบดาว ไม่น่าจะได้ผล เพราะเป็นแค่กระดาษแผ่นเดียวจะไปทำอะไรได้ หรือบางคนอาจคิดว่าลูกยังอายุน้อยไป จะไปเข้าใจอะไร แต่สำหรับผม บ่อยครั้งที่พบว่า การให้ใบดาว มันได้ผลเกินคาด เพียงแต่ต้องการเวลา การให้ความสำคัญและให้ความสนใจกับใบดาวมากๆ เช่น คุณพ่อ คุณแม่ ควรแสดงท่าทีตื่นเต้น ดีใจมากที่ลูกได้ดาว (บางทีอาจต้องทำเหมือนกับแสดงละครให้เกินจริงนิดหนึ่ง) พอคุณพ่อกลับมาถึงบ้านตอนเย็นก็ให้รีบทักถามเรื่องใบดาวก่อนอื่นเช่น "เอ.. วันนี้ลูกได้ดาวรึเปล่า..นะ ไหนขอดูหน่อยซิ"

หรือบางบ้านอาจทำเหมือนสัมมนากันในครอบครัวคือพ่อแม่ลูกนั่งโดยมีใบ ดาววางบนโต๊ะและพูดคุยกันว่าวันนี้เวลานี้ลูกได้ดาวหรือ ไม่ได้ดาวเพราะอะไร เด็กก็จะรู้สึกว่าพฤติกรรมนี้พ่อแม่ให้ความสำคัญ และมีความหมายกับเขามากครับ

*** ตัวอย่าง การใช้ใบดาวในการปรับพฤติกรรมของเด็กอายุ 4 ปี คนหนึ่ง พฤติกรรมเป้าหมาย คือ

– ส่วนที่ 1 ถ้ากินข้าวเอง แม่จะให้ดาว

- ส่วนที่ 2 ถ้าอาบน้ำ แต่งตัวเอง จะให้ดาวลูกได้ดาว ซึ่งถ้าลูกทำได้เองตามที่กำหนด ขอให้แม่พาไปเที่ยวสวนสนุกดรีมเวิล์ด

*** อีกตัวอย่าง ของการใช้ใบดาวในการปรับพฤติกรรมของเด็กอายุ 7 ปี

– พฤติกรรมเป้าหมายคือตื่นนอนตอนเช้า แล้วพับผ้าห่ม เอาใบดาวแปะติดไว้ที่ประตูห้องนอนของลูก คุณพ่อจะมาตรวจดูทุกเช้า ถ้าพับผ้าห่ม พ่อจะให้ดาวแดง ถ้าไม่ยอมพับผ้าห่ม พ่อจะให้ดาวดำ โดยวันเสาร์-อาทิตย์ พ่อจะให้รางวัลเป็นเงิน ดาวแดงดวงละ 10 บาท

– ลูกได้เอาเงินที่เก็บไว้ไปซื้อปากกา 4 in 1 และตุ๊กตาค้างคาว ระยะหลังได้ดาวแดงหมดทุกวัน เด็กโตก็อาจตอบสนองต่อใบดาวได้

ผมเคยลองแนะนำการใช้ใบดาว กับเด็กโตอายุ 10 ปี คนหนึ่งซึ่งคุณยายไม่ สามารถควบคุมได้ ปัญหาคือเด็กเล่นเกมบอยและอ่านหนังสือการ์ตูน (ญี่ปุ่น) มากจน การเรียนตก กินข้าวช้ามาก เพราะกินไป ดูการ์ตูนไป เล่นเกมไป ซึ่งไม่น่าเชื่อว่า ใบดาวได้ผล

ขั้น ตอนคือ ผมได้ร่วมกับยาย กำหนดพฤติกรรมเป้าหมายคือ ถ้ากินข้าวเสร็จภายใน 30 นาที และไม่กินไปดูการ์ตูนไป เล่นเกมไป จะให้ดาว โดยยายไปปรับเล็กน้อย คือถ้าทำได้จะให้ดาวสีแดง ไม่ได้จะ ระบายดาวสีดำลงไป หลานคนนี้ไม่อยากได้ดาวดำมาก จนคุณยายเอาไป ขู่เด็กได้เลยครับ ว่าถ้าไม่อ่านหนังสือตามเวลาที่ตกลงกันไว้ จะให้ดาวดำ พอคุณยายพูดว่า "จะเอาดาวดำไหม" เด็กก็ยอมอ่านหนังสือตามเวลา ทั้งๆ ที่ก่อนหน้านี้ ไม่สนใจคำสั่งของยายเลย

อย่างไรก็ดี แพทย์อาจมีส่วนในการที่ทำให้เด็กมีแรงจูงใจ แต่หลักอยู่ที่เด็กเกิดความรู้สึกว่าผู้ใหญ่ให้ความสนใจพฤติกรรมนี้มาก และพื้นฐานมนุษย์ทุกคนย่อมต้องการคำชม การยกย่องจากผู้อื่นครับ จึงไม่ควรดูถูกวิธีการนี้แต่ควรลองปฏิบัติดูก่อน ถ้าไม่ได้ผลก็ใช้วิธีอื่น

*** เมื่อใบดาว ไม่ได้ผล

คุณพ่อคุณแม่ควรย้อนกลับมาดูว่าเกิดจากเหตุปัจจัยอะไร ใบดาวอาจไม่ได้ผลในกรณีต่อไปนี้ครับ

1. เป็นเด็กซึ่งมีทุกอย่างพร้อมหมดแล้ว คุณพ่อคุณแม่มักมีฐานะดี หรือตามใจ มีคนซื้อของให้ง่ายๆ อยากได้ของเล่น ของกิน ก็ซื้อให้หมด จึงมักมีของเล่นแพงๆ เต็มบ้านไปหมด เด็กเหล่านี้อาจไม่สนของรางวัล หรือคำชมครับ

2. ของรางวัลหรือสิ่งที่ให้ไม่จูงใจเด็ก ดังนั้นของที่เด็กอยากได้ที่สุด ย่อมจูงใจเด็กได้มากที่สุด บางทีคุณพ่อคุณแม่อาจต้องยอมให้ไปก่อน มี ข้อยกเว้นอยู่ประการหนึ่งคือไม่ควรให้ สิ่งที่ไปเสริมพฤติกรรมที่เราไม่ต้องการ เช่น เด็กติดเกมแต่ขอรางวัลเป็นเกมใหม่ หรือขอเล่นให้นานขึ้นกว่าเดิม เด็กโตบางคนอาจขอเปลี่ยนดาวเป็นเงินก็ได้ครับ เช่นดาวละ 10 บาท 20 บาท ลองทำดูได้ครับไม่เสียหายอะไร

3. คุณพ่อคุณแม่บางคนไม่ทำตามสัญญาที่ตกลงกันไว้ เช่น ถ้าได้ 2 ดาว ใน 1 สัปดาห์จะให้รางวัล แต่พ่อแม่ลืมให้หรือเพิ่มเกณฑ์ขึ้นไปอีก โดยไม่ให้รางวัลเดิมก่อน หรือเลื่อนเวลาการให้รางวัลออกไปจนนานเกินไป เช่น อีก 2 เดือนจะ ให้รางวัลหรือสิทธิ ทำให้เด็กเบื่อหน่ายที่จะรอรางวัล

4. พ่อแม่เปลี่ยนพฤติกรรมเป้าหมายขณะทำใบดาว (ตามใจพ่อแม่เอง ไม่ได้ตามที่ตกลงกันไว้) หรือทำหลายพฤติกรรมมากจนทั้งแม่ และลูกสับสน

5. คุณพ่อคุณแม่ไม่ใส่ใจ ไม่ให้ความสำคัญกับพฤติกรรมดีบนใบดาว ไม่เคยทักถาม ไม่พูดถึงเลย หรือไม่มีเวลามาดูแล

*** ทำอย่างไร? เมื่อของรางวัลที่ลูกอยากได้แพงเกินไป

เนื่องจากของรางวัลควรเป็นของที่ลูกอยากได้ การบังคับให้เขาซื้อของที่คุณพ่อคุณแม่เห็นว่าสมควร แต่เขาไม่อยากได้ ก็จะไม่มี แรงจูงใจสำหรับเขานะครับ แต่ของนั้นก็ไม่ควรแพงเกินไป และไม่ไปเสริมพฤติกรรมไม่ดีที่เรากำลังปรับ ถึงแม้ว่าเขาจะอยากได้มากก็ตาม ในกรณีที่ของรางวัลที่ลูกอยากได้มีราคาแพงเกินไป คุณพ่อคุณแม่อาจปฏิบัติดังนี้ครับ

- อาจต่อรองของรางวัลที่ถูกกว่า โดยชี้แจงให้เขาเข้าใจ
- หรือดึงเงินเก็บของลูกมาร่วมกันจ่าย เด็กควรมีความรู้สึกเป็นเจ้าของเงิน เงินเก็บไม่ควรหายเข้าธนาคาร ถ้าลูกอยากได้มากก็เอาเงินเก็บบางส่วนมาสมทบได้ ช่วยทำให้ลูกรู้จักคุณค่าของเงินออมที่นำมาใช้ยามจำเป็น

เห็น หรือยังครับว่า กระดาษใบเดียวก็สามารถเปลี่ยนพฤติกรรมเด็กได้ เรามาช่วยกันสร้างเสริมพฤติกรรมดีๆ ให้กับลูกหลานด้วยใบดาวกันเถอะครับ

[แม่น้องกันต์]

ดีมากเลยค่ะ จะนำไปใช้บ้าง ขอบคุณคุณ pat มากค่ะ

[ศศรส บุญศิริ]

ใช้วิธีนี้ก่อนลูกเข้าโรงเรียนประมาณ 2 เดือนเพื่อฝึกให้เค้าทำอะไรด้วยตัวเองค่ะ พอเข้าโรงเรียนก็ยังใช้วิธีนี้อยู่ระยะหนึ่ง ได้ผลดีเลยค่ะ ทำให้เค้ารู้จักหน้าที่ของตัวเอง รู้ว่าเวลาไหนต้องทำอะไร (โดยแม่ยังคอยเตือนอยู่บ้าง แต่เตือนแล้วก็ทำทันที ไม่มีโอ้เอ้) ก่อนปิดเทอมที่ผ่านมา เค้าก็เริ่มระบุสิ่งที่เค้าทำได้เองในตารางโดยแม่ไม่ต้องบอกเลยค่ะ ทำเสร็จแล้วก็มาเขียน (ลากเส้นยึกยือไปตามประสา) แล้วก็บอกว่าเนี่ย.. หนูอาบน้ำ แต่งตัวเองแล้ว ได้สติ๊กเกอร์ด้วยนะ ลองทำดูนะคะ ได้ผลดีเลยค่ะ หาสติ๊กเกอร์สวยๆ ที่ลูกชอบจะโอมากๆ เลย

[โอ๋...จัง]

จะเอาไว้ใช้ตอนลูกโตค่ะ

[พัชรินทร์ นพณัฐธนากุล]

ขอบคุณค่ะ จะพยายามปรับใช้น้องฟ้า4.5 ปี

[ข้าวสวยกะข้าวจ้าว]

ขอบคุณค่ะตอนนี้รู้สึกว่าค้าดื้อมาก ๆ จะลองเอาไปปรับใช้กับลูกดูค่ะ แล้วจะมากบอกว่าได้ผลมั้ยนะคะ