ให้ลูกดี...ด้วย 'ใบดาว'/นพ.กมล แสงทองศรีกมล

[Pat]

โดย ASTVผู้จัดการออนไลน์ 5 พฤศจิกายน 2552 12:22 น.

ไม่น่าเชื่อว่า กระดาษใบเดียวสามารถเปลี่ยนพฤติกรรมเด็กได้ นั่นคือ "ใบดาว" (Star charts) ใบดาวถือเป็นตัวอย่างการให้รางวัลอย่างเป็นระบบ ซึ่งเด็กหลายๆ คนมีพฤติกรรมที่ดีเกิดขึ้นเมื่อพ่อแม่ให้ดาว เช่น กินข้าวเองโดยไม่ต้องป้อน หรือเก็บของเล่นได้เอง เป็นต้น

โดย วิธีการให้ดาว พ่อแม่อาจให้เด็กระบายสี หรือติดสติ๊กเกอร์ที่แผ่นใบดาว ตามวันทั้ง 7 วัน และตกลงกับเด็กว่าถ้าได้ 2 ดาวใน 1 สัปดาห์ เสาร์-อาทิตย์จะให้รางวัล เช่น ซื้อตุ๊กตา หุ่นยนต์ที่อยากได้ หรือพาไปเที่ยวโดยให้เด็กเลือกของรางวัลเอง แต่อย่าลืมชมลูกด้วยทุกครั้ง และทุกวันที่ลูกมีพฤติกรรมดี จากนั้นสัปดาห์ต่อไป ก็เพิ่มเป็น 3 ดาว หรือ 5 ดาว จนกระทั่งมีพฤติกรรมดีเกิดขึ้นทุกวัน ถ้าดีไปต่อเนื่อง อาจเปลี่ยนการให้รางวัลเป็นคำชมแทนได้

*** อย่าเพิ่งดูถูกใบดาว

คุณ พ่อคุณแม่หลายคนอาจคิดว่าใบดาว ไม่น่าจะได้ผล เพราะเป็นแค่กระดาษแผ่นเดียวจะไปทำอะไรได้ หรือบางคนอาจคิดว่าลูกยังอายุน้อยไป จะไปเข้าใจอะไร แต่สำหรับผม บ่อยครั้งที่พบว่า การให้ใบดาว มันได้ผลเกินคาด เพียงแต่ต้องการเวลา การให้ความสำคัญและให้ความสนใจกับใบดาวมากๆ เช่น คุณพ่อ คุณแม่ ควรแสดงท่าทีตื่นเต้น ดีใจมากที่ลูกได้ดาว (บางทีอาจต้องทำเหมือนกับแสดงละครให้เกินจริงนิดหนึ่ง) พอคุณพ่อกลับมาถึงบ้านตอนเย็นก็ให้รีบทักถามเรื่องใบดาวก่อนอื่นเช่น "เอ.. วันนี้ลูกได้ดาวรึเปล่า..นะ ไหนขอดูหน่อยซิ"

หรือบางบ้านอาจทำเหมือนสัมมนากันในครอบครัวคือพ่อแม่ลูกนั่งโดยมีใบ ดาววางบนโต๊ะและพูดคุยกันว่าวันนี้เวลานี้ลูกได้ดาวหรือ ไม่ได้ดาวเพราะอะไร เด็กก็จะรู้สึกว่าพฤติกรรมนี้พ่อแม่ให้ความสำคัญ และมีความหมายกับเขามากครับ

*** ตัวอย่าง การใช้ใบดาวในการปรับพฤติกรรมของเด็กอายุ 4 ปี คนหนึ่ง พฤติกรรมเป้าหมาย คือ

– ส่วนที่ 1 ถ้ากินข้าวเอง แม่จะให้ดาว

- ส่วนที่ 2 ถ้าอาบน้ำ แต่งตัวเอง จะให้ดาวลูกได้ดาว ซึ่งถ้าลูกทำได้เองตามที่กำหนด ขอให้แม่พาไปเที่ยวสวนสนุกดรีมเวิล์ด

*** อีกตัวอย่าง ของการใช้ใบดาวในการปรับพฤติกรรมของเด็กอายุ 7 ปี

– พฤติกรรมเป้าหมายคือตื่นนอนตอนเช้า แล้วพับผ้าห่ม เอาใบดาวแปะติดไว้ที่ประตูห้องนอนของลูก คุณพ่อจะมาตรวจดูทุกเช้า ถ้าพับผ้าห่ม พ่อจะให้ดาวแดง ถ้าไม่ยอมพับผ้าห่ม พ่อจะให้ดาวดำ โดยวันเสาร์-อาทิตย์ พ่อจะให้รางวัลเป็นเงิน ดาวแดงดวงละ 10 บาท

– ลูกได้เอาเงินที่เก็บไว้ไปซื้อปากกา 4 in 1 และตุ๊กตาค้างคาว ระยะหลังได้ดาวแดงหมดทุกวัน เด็กโตก็อาจตอบสนองต่อใบดาวได้

ผมเคยลองแนะนำการใช้ใบดาว กับเด็กโตอายุ 10 ปี คนหนึ่งซึ่งคุณยายไม่ สามารถควบคุมได้ ปัญหาคือเด็กเล่นเกมบอยและอ่านหนังสือการ์ตูน (ญี่ปุ่น) มากจน การเรียนตก กินข้าวช้ามาก เพราะกินไป ดูการ์ตูนไป เล่นเกมไป ซึ่งไม่น่าเชื่อว่า ใบดาวได้ผล

ขั้น ตอนคือ ผมได้ร่วมกับยาย กำหนดพฤติกรรมเป้าหมายคือ ถ้ากินข้าวเสร็จภายใน 30 นาที และไม่กินไปดูการ์ตูนไป เล่นเกมไป จะให้ดาว โดยยายไปปรับเล็กน้อย คือถ้าทำได้จะให้ดาวสีแดง ไม่ได้จะ ระบายดาวสีดำลงไป หลานคนนี้ไม่อยากได้ดาวดำมาก จนคุณยายเอาไป ขู่เด็กได้เลยครับ ว่าถ้าไม่อ่านหนังสือตามเวลาที่ตกลงกันไว้ จะให้ดาวดำ พอคุณยายพูดว่า "จะเอาดาวดำไหม" เด็กก็ยอมอ่านหนังสือตามเวลา ทั้งๆ ที่ก่อนหน้านี้ ไม่สนใจคำสั่งของยายเลย

อย่างไรก็ดี แพทย์อาจมีส่วนในการที่ทำให้เด็กมีแรงจูงใจ แต่หลักอยู่ที่เด็กเกิดความรู้สึกว่าผู้ใหญ่ให้ความสนใจพฤติกรรมนี้มาก และพื้นฐานมนุษย์ทุกคนย่อมต้องการคำชม การยกย่องจากผู้อื่นครับ จึงไม่ควรดูถูกวิธีการนี้แต่ควรลองปฏิบัติดูก่อน ถ้าไม่ได้ผลก็ใช้วิธีอื่น

*** เมื่อใบดาว ไม่ได้ผล

คุณพ่อคุณแม่ควรย้อนกลับมาดูว่าเกิดจากเหตุปัจจัยอะไร ใบดาวอาจไม่ได้ผลในกรณีต่อไปนี้ครับ

1. เป็นเด็กซึ่งมีทุกอย่างพร้อมหมดแล้ว คุณพ่อคุณแม่มักมีฐานะดี หรือตามใจ มีคนซื้อของให้ง่ายๆ อยากได้ของเล่น ของกิน ก็ซื้อให้หมด จึงมักมีของเล่นแพงๆ เต็มบ้านไปหมด เด็กเหล่านี้อาจไม่สนของรางวัล หรือคำชมครับ

2. ของรางวัลหรือสิ่งที่ให้ไม่จูงใจเด็ก ดังนั้นของที่เด็กอยากได้ที่สุด ย่อมจูงใจเด็กได้มากที่สุด บางทีคุณพ่อคุณแม่อาจต้องยอมให้ไปก่อน มี ข้อยกเว้นอยู่ประการหนึ่งคือไม่ควรให้ สิ่งที่ไปเสริมพฤติกรรมที่เราไม่ต้องการ เช่น เด็กติดเกมแต่ขอรางวัลเป็นเกมใหม่ หรือขอเล่นให้นานขึ้นกว่าเดิม เด็กโตบางคนอาจขอเปลี่ยนดาวเป็นเงินก็ได้ครับ เช่นดาวละ 10 บาท 20 บาท ลองทำดูได้ครับไม่เสียหายอะไร

3. คุณพ่อคุณแม่บางคนไม่ทำตามสัญญาที่ตกลงกันไว้ เช่น ถ้าได้ 2 ดาว ใน 1 สัปดาห์จะให้รางวัล แต่พ่อแม่ลืมให้หรือเพิ่มเกณฑ์ขึ้นไปอีก โดยไม่ให้รางวัลเดิมก่อน หรือเลื่อนเวลาการให้รางวัลออกไปจนนานเกินไป เช่น อีก 2 เดือนจะ ให้รางวัลหรือสิทธิ ทำให้เด็กเบื่อหน่ายที่จะรอรางวัล

4. พ่อแม่เปลี่ยนพฤติกรรมเป้าหมายขณะทำใบดาว (ตามใจพ่อแม่เอง ไม่ได้ตามที่ตกลงกันไว้) หรือทำหลายพฤติกรรมมากจนทั้งแม่ และลูกสับสน

5. คุณพ่อคุณแม่ไม่ใส่ใจ ไม่ให้ความสำคัญกับพฤติกรรมดีบนใบดาว ไม่เคยทักถาม ไม่พูดถึงเลย หรือไม่มีเวลามาดูแล

*** ทำอย่างไร? เมื่อของรางวัลที่ลูกอยากได้แพงเกินไป

เนื่องจากของรางวัลควรเป็นของที่ลูกอยากได้ การบังคับให้เขาซื้อของที่คุณพ่อคุณแม่เห็นว่าสมควร แต่เขาไม่อยากได้ ก็จะไม่มี แรงจูงใจสำหรับเขานะครับ แต่ของนั้นก็ไม่ควรแพงเกินไป และไม่ไปเสริมพฤติกรรมไม่ดีที่เรากำลังปรับ ถึงแม้ว่าเขาจะอยากได้มากก็ตาม ในกรณีที่ของรางวัลที่ลูกอยากได้มีราคาแพงเกินไป คุณพ่อคุณแม่อาจปฏิบัติดังนี้ครับ

- อาจต่อรองของรางวัลที่ถูกกว่า โดยชี้แจงให้เขาเข้าใจ
- หรือดึงเงินเก็บของลูกมาร่วมกันจ่าย เด็กควรมีความรู้สึกเป็นเจ้าของเงิน เงินเก็บไม่ควรหายเข้าธนาคาร ถ้าลูกอยากได้มากก็เอาเงินเก็บบางส่วนมาสมทบได้ ช่วยทำให้ลูกรู้จักคุณค่าของเงินออมที่นำมาใช้ยามจำเป็น

เห็น หรือยังครับว่า กระดาษใบเดียวก็สามารถเปลี่ยนพฤติกรรมเด็กได้ เรามาช่วยกันสร้างเสริมพฤติกรรมดีๆ ให้กับลูกหลานด้วยใบดาวกันเถอะครับ

[สุภาพร(แม่ปั้น฿แป้ง)]

ขอบคุณมากมายกับ ใบดาวค่ะคุณ pat

[Pat]

ที่โรงเรียนที่นี่เค้าก็ใช้ระบบนี้กันนะค่ะ รางวัลไม่ได้เป็นอะไรมากมายเลย ดินสอ 1 แท่ง หรือ สมุดเล่มเล็กๆ 1 เล่ม หรือสร้อยลูกปัดธรรมดา 1 เส้น แต่แค่นี้เด็กๆก็ภูมิใจว่าเค้าทำดีแล้วได้รางวัล คุณครูคอยให้ความสนใจในสิ่งที่พวกเค้าทำนะค่ะ

[อรนัย รักในหลวง]

กำลังทำอยู่เลยล่ะคะแพท ต้นกล้าเฝ้านับดวงดาวของเค้าทุกวันเลยค่ะ
เพื่อนคนนึงแนะนำมาเค้าบอกว่าพอถึงกำหนดที่จะได้ของรางวัลตามที่สัญญากันไว้ เค้าพาลูกไปร้านของเล่นเสริมทักษะ แล้วให้เลือกอะไรก็ได้ 1 ชิ้นตามใจต้องการ เพราะของในร้านแบบนี้ทั้งดีและไม่แพงมาก ลูกก็ได้รู้สึกว่าเค้าได้เลือกเองจึงภูมิใจและอยากทำดีต่อไปเรื่อยๆ

[แม่น้องเนย]

ให้ดาวกับเรื่องกินข้าวเองน่าจะดีเนอะ อิอิ ขอบคุณมากค่ะแพท

[Samita Srimachaporm]

น้องเบสท์ชอบมากเลยค่ะคุณแพท กลับจากโรงเรียนเอามาโชว์แม่ทุกวันคุณครูจะประทับรูปดาวบนหลังมือให้ บางวันก็ 3 ดาว หรือบางวันก็ 4 ดาว แต่น้องเบสท์เขาจะชอบคำชมมากเลย(บ้ายออ่ะค่ะ) เวลาเขาได้ของหรือเห็นอะไรแปลกใหม่เขาก็จะเอามาโชว์แม่พร้อมกับบอกสีเป็นภาษาอังกฤษแล้วคุณแม่ก็จะเล่นละครแบบว่าปลื้มสุดๆๆๆ ที่เขาบอกสีถูก แล้วคุณแม่ก็จะชมเขาทุกครั้งที่เขาทำอะไรได้ด้วยตัวเขาเองแล้วเขาก็จะยิ้มเหงือกบานทุกๆๆ ครั้งเลย

[แม่น้องกุน & น้องญาญ่า รักในหลวง]

แล้วจะใช้กับน้องกุนแบบไหนเหรอ ใบดาว?

[Pat]

สวัสดีค่ะ คือคุณแม่ทำตารางขึ้นมาใบนึง จะเอากี่ช่องก็แล้วแต่คุณแม่ค่ะ แล้วพอน้องเค้าทำความดี ช่วยคุณพ่อคุณแม่ หรือเชื่อฟังตามที่พูด หรือหัดทำอะไรได้เอง เราก็ให้รางวัลเป็นสติ๊กเกอร์ดาวหรือรูปอะไรก็ได้ที่น้องเค้าชอบ หรือจะเอาแสตม์มาประทับที่ตารางก็ได้ พอสะสมครบก็ให้รางวัลเค้าเป็นกำลังใจที่หนูทำได้ คุณแม่จะกำหนดว่าจะให้สะสมเท่าไหร่ ละรางวัลคืออะไรก็ได้ค่ะ ให้เป็นข้อตกลงที่ยอมรับกันเอง ที่สำคัญคือต้องสม่ำเสมอ อย่าผิดทำสัญญาที่ให้กับเค้านะค่ะ

[แม่น้องกุน & น้องญาญ่า รักในหลวง]

ขอภาพตัวอย่างตารางให้ดูบ้างได้ไหมคะ นึกไม่ออก น้องเค้าทำอะไรเองได้ช่วยเหลือตัวเองได้ แค่บอกให้ทำอะไรเค้าทำคะ ใช้ให้เก็บของเล่น เดี่ยวเก็บของเล่นเอง เราทำเป็นแบบอย่างให้เค้าดู เค้าจำและทำแบบอย่างบ้าง ถูบ้าน ก็อยากถูบ้าน มีแต่ชมให้กำลังใจ บางครั้งก็พาไปซื้อขนมให้กินคะ มีแต่อารมณ์เอาแต่ใจคะ
ถ้าเป็นรูปสติกเกอร์เรื่องใหญ่แน่ต้องร้องขอติดนู๊น ติดนี่ในตุ้เย็น เสร็จสักพัก แกะออก เคยซื้อมาให้เค้าเล่นติดตู้เย็น เป็นสติกเกอร์แบบไม่กาวแกะออกแปะติดได้เลย เคยเห้นสติกเกอร์ที่เค้าติดให้ห้องน้ำ เป็นรูปปลา รูปการ์ตุนทั่วไปคะ

[Pat]

ใบดาวของน้องนิวจากที่โรงเรียนค่ะ

[แม่น้องกุน & น้องญาญ่า รักในหลวง]

งมเข็มมหาสมุทร กว่าจะเจอกระทุ้นี้ได้ เกือบอาเจียนแล้ว เสริชหาเท่าไหร่ไม่เจอ ต้องขอบคุณมากคะ ต้องไปทำแล้วคะ ช่วงนี้กำลังดีคะและกำลังหาวิธีการคะ

ต้องขอบคุณครูแพทมากๆคะ^__^ 

ขอพักก่อน(เวียนหัว)

[มาม๊าน้องบุหลัน]

เพิ่งเริ่มใช้วิธีนี้แต่เปลี่ยนเป็นสมุดสติ๊กเกอร์แบบที่เค้าชอบ ได้ผลมาก ถึงมากที่สุดค่ะ (2ขวบ 8 เดือน) ช่วงก่อนเคยลองพยายามใช้ดูแต่ไม่ได้ผลคงเป็นเพราะน้องยังเล็กเกินไปค่ะ

[Pat]

ตอนที่สอนน้องซีเรียนรู้คำศัพท์ บางทีเค้าจะงอแงมากค่ะ แต่พอเอาสติ๊กเกอร์ให้ เค้าตั้งใจมากขึ้น พยายามที่จะจำคำศัพท์ให้ได้ พอเค้าทำได้ เราก็ชมเค้า ให้สติ๊กเกอร์เค้า เค้าจะภูมิใจมากที่เค้าทำได้แล้วก็ได้สติ๊กเกอร์เป็นรางวัล (คราวนี้แพทไม่ได้ให้เค้าสะสมสติ๊กเกอร์เพื่อแลกรางวัลอะไรเลย)